EXPATLARIN TÜRKİYE'DE SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI

• 12 Mart 2017
• Av. Nazlı Didem MOĞULKOÇ

YABANCILARIN (EXPATLARIN) TÜRKİYE’DEKİ SİGORTALILIĞI

TANIM :  Expat, Kendi vatandaşı olduğu  ülkeyi bırakarak, belirli süreli görevlendirmelerle, çalışmak için yurtdışında  yaşayan kişi.  

Geniş kapsamlı ele alındığında emeklilik döneminde ülke değiştirenler, uluslararası programlarla eğitim gören öğrenciler, ekonomik koşullar nedeniyle başka ülkeye göç edenler de kavrama dahil edilmekteyse de konumuz itibariyle ülkemizde çalışan yabancı uyruklu kişilerin durumlarıyla ilgili açıklamalar yapacağız.

BAZI İSTATİSTİKİ BİLGİLER :  

• Birleşmiş Milletler tarafından yapılan bir araştırmada 2015’te açıklanan rakamlara göre, 1960 yılında dünyada 70 milyon expat bulunurken, 2013 yılında bu rakamın  dünyada 232 milyon  olduğu tespit edilmiştir.   
• En çok gidilen ülke olan Amerika’ da  46 milyon expat var.
• 14 milyon Hintli ise ülkeleri dışında expat olarak çalışıyor.
• Expatların yaklaşık yarısı kadın
• Dünyadaki expatların sayısı Almanya, Rusya, Brezilya gibi ülkelerin nüfusundan daha fazla.

DÜNYA VE ÜLKEMİZ YÖNÜNDEN;

Sosyal güvenlik; yaşlılık, sakatlık, ölüm, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık gibi yaşamsal riskler karşısında insanoğlunun kendini güvende hissetmesini ve gelir garantisi sağlayan bir sistemdir.

Genel olarak sosyal güvenlik; mesleki, fizyolojik veya sosyo-ekonomik herhangi bir riske maruz kalınması sonucunda çalışma ve gelir elde etme olanaklarından geçici veya sürekli olarak yoksun bulunan bireye, insan onuruna yakışır bir biçimde yaşamını devam ettirebilmesini sağlayan önlemlerin ve katkıların bütünü olarak tanımlanabilir

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) da sosyal güvenliği, onurlu bir insan hayatı için gerekli temel bir hak olarak tarif etmektedir

Sosyal güvenlik uluslararası düzeyde ilk defa 10.12.1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde temel bir hak olarak düzenlenmiştir. Bildirgenin 22’inci maddesinde “Her kişinin toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenlik hakkına sahip olduğu” belirtilmiştir. Burada sosyal güvenliğin sadece ekonomik bir güvence sağlamadığı, insanın kişiliğini geliştirme işlevini de üstlendiği vurgulanmaktadır.

Uluslararası boyuta ilişkin ikinci önemli belge ise  ILO tarafından1952 yılında kabul edilen olan “Sosyal Güvenliğin Asgari Normlarına İlişkin 102 Sayılı Sözleşme” ve 1962 yılında kabul edilen “ Sosyal Güvenlikte Vatandaşlarla Vatandaş Olmayanlara Eşit Davranma Hakkındaki 118 Sayılı Sözleşme” dir. Bu sözleşme üye devletler için ülkelerindeki yabancılara sosyal güvenliğe tabi olma ve sağlanacak yardımlardan yararlanmaya hak kazanma açısından kendi vatandaşları ile ayrımcılık yapmama yükümlülüğü getirilmiştir. Türkiye bu sözleşmeyi 1971 yılında onaylamıştır

Son yıllarda ekonomik yatırımlar nedeniyle ülkemiz expatların sıklıkla tercih ettiği bir ülke konumuna gelmiştir.

Expatların yani yabancı çalışanların sosyal güvenlik hukukumuz  karşısındaki durumları, gerek  iç mevzuatımız, gerekse de ülkemizle bazı ülkeler arasında akdedilmiş sosyal güvenlik sözleşmesinin olup olmadığına bakılarak değişiklik gösteren uygulamaya tabidir.

AB Sosyal Güvenlik Hukuku-  Geçerli ilkesi :  “lex loci laboris”

 “çalışılan ülkenin mevzuatının geçerli/üstün olması” anlamına gelmektedir.

Bu ilkeyle, bir işverene bağlı olarak çalışan farklı kişiler arasında eşit muamele sağlamaktadır. Aksi takdirde çalışan kişinin ikamet yerinin ölçüt olarak uygulanması, bir işvereni, işçilerin yaşadığı farklı devletler arasında değişiklik gösteren prim seviyelerine dayanarak işçisini seçmeye yöneltebilmektedir. Çalışılan yerin/ülkenin ölçüt olması, bütün çalışanların aynı mevzuata tabi olmasını sağlamaktadır.

MEVZUATIMIZ;

Ülkemizde  yabancılara yönelik düzenlemelerin en önemlisi  Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’dır. Anayasamız , tüm Türk vatandaşlarını kapsadığı gibi yabancılar için de -uluslararası sözleşmeler saklı kalmak kaydıyla- bağlayıcıdır.

Bu anlamda Anayasa’nın 60. maddesinde, “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir.” Hükmü emredici bir hüküm olarak görülmektedir. Yine 90. maddede, “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.” hükmüne yer verilmiştir.

Görüldüğü üzere bu hükümler yabancıların sosyal güvenlik haklarıyla ilgili genel çerçeveyi çizmektedir. Türkiye’de Anayasa’nın 60’ıncı maddesi gereği yerli/yabancı herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Dolayısıyla Anayasa’nın devlete yüklediği görevlerden bir tanesi de sosyal güvenlik hakkını ayrım yapmaksızın Türkiye’de yaşayan herkese sağlamaktır.

Tarihsel süreç içerisine baktığımızda Türkiye’nin uzun yıllar önce uluslararası kuruluşlara entegre olduğu dolayısıyla evrensel ilke ve kuralları benimsediği açıktır. Örneğin Türkiye ILO’ya 1932 yılında üye olmuştur ve Avrupa Konseyi kurucu üyelerindendir. Gerek ILO, gerek BM, gerekse AB ilkeleri Türkiye’nin çalışma hayatına ilişkin iç hukuk düzenlemelerine yön vermiştir. Çalışma hayatı ile ilgili iç hukuk düzenlemelerini de Avrupa standartlarını da göz önünde bulundurarak yapmaktadır.

Sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleriyle ile ilgili temel  kurallarımızı  5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu belirlemektedir.

5510 sayılı Kanun’un 4(1) madesi a bendinde “ hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılırlar.” Denilmektedir.

Bu durumda  Türk veya yabancı uyruklu, kaçak veya resmi olarak çalışılmasına bakılmaksızın, bir işverene hizmet akdi ile bağlı olarak çalışan herkes 5510 sayılı Kanun’un 4(1) a maddesine göre sigortalı sayılmaktadır.

5510 s. Kanunun 4. maddesinde, “Mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar 4/a (SSK) bendine göre sigortalı sayılırlar.” hükmü yer almaktadır.

Kural, Türkiye’de bulunan ve bir işverene bağlı olarak çalışan tüm yabancıların sigortalı olmaları ve SGK’ya bildirilmeleridir.

Uygulanacak sigorta kolları :

5510 Sayılı Kanun’un 4. Maddesi çerçevesinde sigortalı sayılan yabancı çalışanlara uygulanacak sigorta kolları şöyledir:

• Kısa vadeli sigorta kolları (iş kazaları ve meslek hastalığı, hastalık ve analık)
• Uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm)
• İşsizlik sigortası

 

Ancak kanun, “Mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere” ifadesini kullanarak, ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelerden gelen yabancılara sigortalılık muafiyeti tanımıştır.

5510 s.  Kanunun 6. Maddesi: SİGORTALI SAYILMAYACAKLAR; Bu hükümle  kimlerin sigortalı sayılmayacağı düzenlenirken, “Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklı kalmak kaydıyla; yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye üç ayı geçmemek üzere bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar” da sigortalı sayılmayacak kişiler arasında kabul edilmiştir.

Kanunun  6 ncı maddesinin (e) bendinde ise, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler sigortalı sayılmazken 6552 sayılı Kanun’la değişiklik yapılmış, 11.09.2014 tarihinden itibaren bu kişiler üç ayı geçmemek üzere sigortalı sayılmamıştır.

DİĞER UYGULAMA KURALLARI :

• SOSYAL SİGORTA İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ 13. MADDESİ
• 2011/43 SAYILI GENELGE 14. MADDESİ – 12.05.2010 tarih, 27579 s. RG. Yür.

 

 

 

• Sosyal Güvenlik Sözleşmesi-

İkili veya çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmeleri, imzalayan ülke vatandaşlarının taraf ülkelerdeki sosyal güvenlik hak ve yükümlülüklerini düzenleyen uluslar arası metinlerdir.

İki ülke arasında sosyal güvenlik sözleşmesi varsa, bu sözleşme her iki ülke vatandaşlarına pek çok avantaj sağlamaktadır.

Sözleşmenin kapsamına göre kısa ve uzun vadeli sigorta kolları bakımından her iki ülkedeki çalışmalar, sosyal güvence kapsamında sayılır. Bir ülkedeki sigortalılık hakkı ve buna bağlı olarak yapılan yardımlar, diğer ülke de de geçerli kabul edilir.

Türkiye, 2016 yılı itibariyle aşağıdaki tabloda yer alan ülkelerle ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamış bulunmaktadır.

 

ÜLKE ADI	İMZA TARİHİ	YÜRÜRLÜK TARİHİ	KAPSAMI (SİGORTA KOLU)
			UZUN VADE	KISA VADE
01. İNGİLTERE	09.09.1959	01.06.1961	Evet	-
02. F.ALMANYA	30.04.1964	01.11.1965	Evet	Evet
03. HOLLANDA	05.04.1966	01.02.1968	Evet	Evet
04. BELÇİKA	04.07.1966	01.05.1968	Evet	Evet
05. AVUSTURYA	12.10.1966	01.10.1969	Evet	Evet
06. İSVİÇRE	01.05.1969	01.01.1972	Evet	-
07. FRANSA	20.01.1972	01.08.1973	Evet	Evet
08. DANİMARKA	22.01.1976	01.02.1978	Evet	-
09. İSVEÇ	30.06.1978	01.05.1981	Evet	-
10. NORVEÇ	20.07.1978	01.06.1981	Evet	-
11. LİBYA	13.09.1984	01.09.1985	Evet	-
12. K.K.T.C	09.03.1987	01.12.1988	Evet	Evet
13. MAKEDONYA	06.07.1998	01.07.2000	Evet	Evet
14. AZERBAYCAN	17.07.1998	09.08.2001	Evet	Evet
15. ROMANYA	06.07.1999	01.03.2003	Evet	Evet
16. GÜRCİSTAN	11.12.1998	20.11.2003	Evet	-
17.BOSNA-HERSEK	27.05.2003	01.09.2004	Evet	Evet
18. KANADA	19.06.1998	01.01.2005	Evet	-
19. KEBEK	15.10.1998	01.01.2005	Evet	-
20.ÇEKCUMHURİYETİ	28.06.2001	01.01.2005	Evet	Evet
21. ARNAVUTLUK	15.07.1998	01.02.2005	Evet	Evet
22. LÜKSEMBURG	08.12.2004	01.06.2006	Evet	Evet
23. HIRVATİSTAN	12.06.2006	01.06.2012	Evet	Evet
24. SLOVAKYA	25.01.2007	01.07.2013	Evet	Hayır
25. SIRBİSTAN	26.10.2009	01.12.2013	Evet	Evet
26. İTALYA	08.05.2012	01.08.2015	Evet	Evet
27. KORE	01.08.2012	01.06.2015	Evet	Hayır
28. KARADAĞ	15.03.2012	01.12.2015	Evet	Evet

 

 

YABANCILARIN SİGORTALILIK DURUMU DEĞERLENDİRİLKEN;  

• Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkeden gelen yabancılar çalışmaya başladıkları üçüncü ayın son gününü takip eden günden itibaren sigortalı sayılacaklardır.

 

Türkiye ile ikili SGS imzalanmamış ülkelerden Türkiye’ye gelen yabancıların durumu da  iki başlıkta ele alınmaktadır;

 

1. Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkede kurulu bir kuruluş tarafından o kuruluş adına çalışmaya gönderilenler yabancılar.

 

Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkede kurulu bir kuruluş tarafından o kuruluş adına Türkiye’ye çalışmaya gönderilenler yabancılar, ilk üç ay süresince Türkiye’de sigortalı sayılmayacaklardır.

Bu üç ayda sigortalı sayılmamaları için geldikleri ülkedeki bir kuruluş tarafından gönderildiklerini belgelemeleri gerekmektedir.

Üç aylık süre dolduktan sonra ise Türkiye’de sigortalı olmak zorundadırlar. Esasında 5510 sayılı Kanunda üç ay sınırlaması bulunmayıp, bu sınırlama yönetmelikle sonradan getirilmiştir. Kanaatimizce, kanunda yer almayan bir sınırlandırmanın yönetmelikle getirilmiş olması kanuna aykırılık teşkil etmektedir. Fakat bugüne kadar söz konusu yönetmelik hükmünün iptali yönünde bir girişim olmamıştır.

 

İşverenler, yabancı uyrukluların geçici görevli oldukları üç aylık sürenin dolduğu tarihten itibaren sigortalılıklarının sağlanabilmesi için, çalışma izni aldıkları sigortalılardan yabancı kimlik numarası olanların işe giriş bildirgeleri elektronik ortamda, yabancı kimlik numarası olmayanların işe giriş bildirgeleri ise kağıt ortamında en geç üç aylık sürenin dolduğu tarihe kadar SGK’ya verilecektir.

 

Sigortalı işe giriş bildirgelerine işe giriş tarihi olarak üç aylık sürenin dolduğu tarihi takip eden gün işe giriş tarihi olarak yazılacak, ancak, işverenler tarafından işe başlama tarihi olarak üç aylık sürenin dolduğu günü takip eden günden farklı bir tarih yazılması halinde bildirimlerdeki farklılık SGK’nın denetim ve kontrol ile görevli memurlarına incelettirildikten sonra gerekli işlemler yapılacaktır.

 

ÖRNEK :

Geçici görevle gelen ve Çalışma Bakanlığı tarafından 16/3/2017-16/9/2017 süresi için çalışma izni verilen ve geldiği ülkede sosyal güvenliğinin sağlandığını belgeleyen Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşı için en geç üç aylık sürenin dolduğu 16/6/2017 tarihinde sigortalı işe giriş bildirgesi SGK’ya verilecek, 17/6/2017 tarihinde sigortalılığı başlatılacaktır.

 

1. Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkede kurulu bir kuruluş tarafından gönderilmeksizin Türkiye’de bulunan yabancılar.

            Bu durumdaki yabancılara üç aylık muafiyet süresi tanınmamış olup, bunlar Türkiye’de bağımlı (4/a) veya bağımsız (4/b) olarak çalışmaya başladıkları tarihte SGK’ya bildirilmek zorundadır.

 

• Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkeden gelen yabancılar ise Türkiye ile taraf ülkeler arasında imzalanan ikili ya da çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerinde yer alan hükümler uyarınca, sosyal güvenlik sözleşmesinde öngörülen süre ve bu süreye ilave edilecek süre kadar sigortalı sayılmamaktadır.

Sosyal güvenlik sözleşmelerinde temel kural, çalışılan ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olmaktır.

lex loci laboris (çalışılan yer) ilkesinin bir istisnası :

2011/13 sayılı Genelge’ye göre bazı çalışanlar yine sosyal güvenlik sözleşmelerinde temel ilke olan lex loci laboris (çalışılan ülke mevzuatının uygulanması) ilkesinin bir istisnası olarak çalıştıkları ülkenin sosyal güvenlik mevzuatı dışında tutulmaktadırlar. 

Türkiye ile taraf ülkeler arasında imzalanan ikili ya da çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerinde yer alan hükümler uyarınca, yabancı uyruklu kişilerin akit ülkede kurulu kuruluş tarafından belirli bir işin icrası amacıyla geçici olarak Ülkemize gönderilmesi halinde, sigortalının kendi ülkesinde çalışıyormuş gibi iş merkezinin bulunduğu ülkenin mevzuatına tabi tutulması kuralı getirilmiş ve  Böylece mükerrer sigortalılık önlenmiş olmaktadır.

Bu kişiler;

• işverenleri tarafından geçici bir süre ile diğer akit ülkeye gönderilenler,
• uluslararası nakliyat işinde çalışanlar,
• elçilik, konsolosluk, misyon ve benzeri yerlerde çalışan ve gönderen ülkenin sivil ve askeri personelleri,
• akit taraflardan birinin bayrağını taşıyan gemilerde veya akit ülkenin limanlarında çalışanlardır.

 

Geldikleri ülkede sosyal sigortaya tabi olduklarını belgeleyenlerin Türkiye’de ne kadar süre ile sigortalı olmayacakları Tablo-3’de belirtilmiştir. Bu kişiler belirtilen sürenin sonunda Türkiye’de sigortalı olmak zorundadırlar.

 

SÖZLEŞMELERE GÖRE GEÇİCİ GÖREV UYGULAMALARI
Sıra	Sözleşmeli Ülke	Geçici Görev Süresi	Uzatılabilecek Süre
1	İngiltere	Geçici görevle bulunduğu sürece kayıtlı olduğu ülke mevzuatı uygulanır.
2	F.Almanya	5 yıl	3 Yıl
3	Hollanda	24 ay	Mutabık kalınan süre kadar
4	Belçika	24 ay	Mutabık kalınan süre kadar (Uygulamada 60 ay ile sınırlı)
5	Avusturya	24 ay	Mutabık kalınan süre kadar
6	İsviçre	24 ay	Mutabık kalınan süre kadar
7	Fransa	3 yıl	Mutabık kalınan süre kadar (Uygulamada 6 yıl ile sınırlı)
8	Danimarka	12 ay	İşin bitimine kadar (mutabakat koşuluyla)
9	İsveç	12 ay	12 ay
10	Norveç	12 ay	Mutabık kalınan süre kadar
11	Libya	01.09.1985 tarihinden sonra daimi geçici işçi uygulaması vardır
12	KKTC	24 ay	Mutabık kalınan süre kadar
13	Makedonya	24 ay	60 aya kadar uzatılabilir
14	Azerbaycan	24 ay	60 aya kadar uzatılabilir
15	Romanya	24 ay	60 aya kadar uzatılabilir
16	Gürcistan	24 ay	60 aya kadar uzatılabilir
17	Bosna-Hersek	24 ay	60 aya kadar uzatılabilir
18	Kanada	24 ay	60 aya kadar uzatılabilir
19	Kebek	60 ay	Mutabık kalınan süre kadar
20	Çek Cumhuriyeti	24 ay	Mutabık kalınan süre kadar
21	Arnavutluk	24 ay	60 aya kadar uzatılabilir
22	Lüksemburg	12 ay	12 ay
23	İtalya	12 ay	Mutabık kalınan süre kadar
24	Portekiz	12 ay	Mutabık kalınan süre kadar
25	İspanya	12 ay	Mutabık kalınan süre kadar

 

 

 

 

Geldiği ülkenin sosyal güvenlik kurumu tarafından, kendi ülkesinin mevzuat hükümlerine göre sosyal güvenliklerinin sağlandığına ilişkin sözleşmelerle belirlenmiş formülerleri SGK ibraz eden kişiler, ilgili ülke ile aramızda imzalanmış olan sosyal güvenlik sözleşmesinde öngörülen süre ve bu süreye ilave edilecek süre kadar sigortalı sayılmayacaklardır.

Geldikleri ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olarak kendi çalışmalarından dolayı aylık alanlar dahil geçici görevli olarak Ülkemizde çalışanlar sigortasız sayıldıkları sürelerin bittiği tarihten itibaren 5510 sayılı kanunun 4-1(a) bendi kapsamında sigortalı olacaklardır.

 

Ancak, ilk görevlendirme süreleri dolduktan sonra işin uzaması durumunda geçici görevin uzatılması talebinin sigortalı veya işverence sözleşmeli ülkenin sigorta kurumuna iletilmesi ve bu kurumun talep etmesi halinde, bu talep SGK’ca sözleşmeler kapsamında değerlendirilerek geçici görevinin uzatılması talebi uygun bulunan kişiler sözleşmede öngörülen uzatma süresince de Türkiye ‘de geçerli olan sosyal güvenlik mevzuatından muaf tutulmaya devam edilecektir.

SÖZLEŞME OLAN ÜLKELERDEN GELEN YABANCI ÇALIŞANLARLA İLGİLİ İKİ ÖRNEK:

Örnek 1-

Fransız uyruklu bir çalışan  kendi ülkesinde sigortalı olarak çalışırken 14.04.2008-14.04.2011 tarihleri arasında çalışmak üzere Türkiye’ye geçici görevli olarak gönderilmiştir.

14.04.2011 tarihinden itibaren 3 yıl daha uzatma talebinde bulunmuş ve talebi uygun görülmüştür.

Ülkemiz ile Fransa arasında sosyal güvenlik sözleşmesine göre uzatma süresi de dahil 6 yıl süreyle geçici görevli olarak çalışma hakkı bulunduğundan bu kişi 14.04.2014 tarihine kadar Kanun kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.

 

Örnek 2-

Avusturya uyruklu bir çalışan kendi ülkesinde  sigortalı olarak çalışırken, 01.01.2011-01.01.2013 tarihleri arasında Türkiye’ye geçici görevli olarak gönderilmiştir.

Avusturya uyruklu bu çalışan  01.01.2013 tarihinden itibaren 7 yıl daha uzatma talebinde bulunmuş ve talebi uygun görülmüştür.

Ülkemiz ile Avusturya arasında sosyal güvenlik sözleşmesine göre uzatma süresinde herhangi bir kısıtlama bulunmadığından bu kişi uzatılan sürede de Kanun kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.

 

ÇALIŞMA İZNİ –  SİGORTALILIK BİLDİRİMİ- TESCİLİ

Çalışma izni uygulaması ile sosyal güvenlik işlemleri birbiriyle irtibatlı olmakla birlikte, her ikisi ayrı mevzuatın konusudur. 

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu kapsamında çalışma izni olmayan veya çalışma izninden muaf olan yabancılar SGK’ya sigortalı olarak bildirilebilir. Bu durumda SGK yabancıyı sigortalı olarak tescil eder.

Daha sonra sigortalının geçici görevli olarak gelip gelmediği ile çalışma izninden muaf olup olmadığı hususu araştırılarak sonucu Çalışma Bakanlığına, bunlardan yabancı kimlik numarası bulunmayanlar ise nüfus idarelerine bildirilir.

5510 Sayılı Kanun’un 4. Maddesi çerçevesinde sigortalı sayılan yabancı çalışanların sigorta tescil işlemleri, esas olarak İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünce verilen yabancı kimlik numarası ile e-bildirge yoluyla yapılmaktadır.

Yabancı kimlik numarası, en az 6 ay süreli ikamet izni başvurusunda bulunan ve başvurusu sonuçlandırılan yabancılara verilmektedir.

4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’a göre, Türkiye'nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe, yabancıların Türkiye'de bağımlı veya bağımsız çalışmaya başlamadan önce izin almaları gerekir.

Yine ilgili mevzuatın 18. maddesine göre, yabancı çalıştıran işverenler çalışma izninin verildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde çalışmaya başlamaması halinde durumu en geç on beş gün içerisinde durumu Bakanlığa bildirmekle yükümlüdürler.

4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’un ilgili hükümlerine göre, Bakanlıktan çalışma izni alınan yabancı uyruklu vatandaşı çalıştıracak olan işveren,  yabancı uyruklu vatandaş, en geç çalışmaya başlamadan önce Kuruma işe giriş bildirgesi ile tescil kaydını yaptırması gerekmektedir.

Yabancı uyruklunun işe giriş bildirgesinin e-sigorta sistemi üzerinden kuruma bildirilmesi sırasında, sosyal güvenlik sicil numarası olarak Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünce verilen kimlik numarası kullanılır.

İkamet izni ve çalışma izni olduğu halde İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünce henüz yabancı uyruk numarası verilmemiş sigortalılar için yabancı kimlik numarası temin edilinceye kadar sosyal güvenlik sicil numarası olarak sigorta sicil numarası kullanılacaktır.

 

 

BİLDİRİM :

Yabancı çalışanlar için de SGK’ya işe giriş bildirgesi verilmelidir ama bunun süresi normal çalışanlar gibi değildir. SGK’nın revize 2013/11 sayılı genelgesi gereğince;

İşverenlerin,

- Çalışma izin belgesindeki izin başlangıç tarihinden itibaren 45 gün içinde,

- Çalışma izin belgesinin işverene tebliğ tarihi ile çalışma izin tarihinin farklı olması halinde çalışma izin belgesinin işverene tebliğ tarihinden itibaren 45 günlük süre içinde, sigortalı işe giriş bildirgesinin düzenlenerek Kuruma vermeleri halinde bildirge yasal sürede verilmiş sayılacaktır.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin ilgili maddesinde belirtilen bilgilerini takip eden ayın 23’üne kadar örneği yönetmelik ekinde belirtilen aylık prim ve hizmet belgesini Kurum’a vermekle yükümlüdür.

Aylık prim ve hizmet belgesinde sosyal güvenlik sicil numarası olarak, Nüfus Müdürlüğünce verilen 11 sayısal karakterden oluşan T.C kimlik numarası yazılmaktadır.

Yabancı uyruklu sigortalılar içinse İçişleri Bakanlığınca verilen kimlik numarası yazılmalıdır. Yabancı uyrukluya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesi Kurum’a verilirken “01” belge türü “Hizmet Akdi ile Tüm Sigorta Kollarına Tabi Çalışanlar” seçilmelidir.

 

YAPTIRIM :  SGK’ya bildirilmeyen yabancı için sosyal güvenlik mevzuatında yer alan yaptırımlar diğer Türk vatandaşları ile aynıdır.

Yani sigortalı bildirimi yapılmayan bir yabancı için özel bir yaptırım söz konusu değildir.

 Yasal süresi içerisinde SGK’ya bildirimi yapılmayan bir yabancı için SGK tarafından işverene bir asgari ücret (2017 yılında 1.777,5 TL) tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

Ayrıca geriye dönük olarak hizmet tespiti yapılması halinde, sigortasız çalışmanın devam ettiği her ay için üç asgari ücret tutarında (2017 yılı için 5.332,5 TL) idari para cezası uygulanmaktadır.